بەشانەبوونی دەرەوەیمنداڵدان (Endometriosis) چییە؟
بەشانەبوونی دەرەوەیمنداڵدان یان Endometriosis یەکێکە لە ناو نەخۆشییە شاراوەکان کە بە تایبەتی تەنها ژنان پێیدەچن. ئەم نەخۆشیه دەکرێت وەک ئازاری شاراوەی ژنان ناسراو بێت، چونکە زۆربه جارەکان هۆکاری سەرەکی ژەنگی خواردن و ئازارە درێژخایەن لە ناو قورس و ناوچەی ڕێزپێی ژنان درووست دەکات. لەو کاتەدا بافتی هاوشێوەی پۆستەی ناو ماتریکس (ئەمەش ئەندۆمیترە) لە دەرێ ماتریکس دەگەڕێتەوە و دەگوڕێت، کە دەتوانێت هۆکاری ئازار، هەڵسەنگاندن، ناتوانینیان لە هەمان کاتدا دابنرێت بێت.
هۆکاری سەرەکی بەشانەبوونی دەرەوەیمنداڵدان تا ئێستا بە تێڕوانینەوەی زانستی 100% دیاری نەکراوە، بەڵام زانیاری پزیشکی پیشان دەدات کە ژینەگەشتنی هاوچەشن، دۆخە هۆرمۆنیەکان، بەرزبوونی ئاستی ئێستروجن، هەروەها میرات و ژینگەشاری جەمکردنەوە لە ناو حەومان هەڵسوکەوتیان هەیە. ژنان لە سەرەتای دەوری 15 تا 45 ساڵ زۆرتر لەوانەیتر لە چەمکەکانی ئەم نەخۆشییە بەرکەوت بن.
نیشانەکان
نیشانەکانی بەشانەبوونی دەرەوەیمنداڵدان گونجاون، بەڵام زۆرترینان بریتین لە:
ئازاری قورس، بەتایبەتی لە کاتی مانگیاندا
ئازاری ناوچەی ناوپێ
ئازاری لە کاتی هەناسە کردن، تووش بوون بە کەلوپەلی پشت
ناتوانینی بواری ماندوویەتی
خۆرانی زۆرو خەستگی
ژنان زۆرجار دەزانن نیشانەکان جارێک لەگەڵ سەرەتای دورە مانگیان راگەیەن، بەڵام بە درێژبوون ناتوانن ئەو ئازارانە بە سادەیی داببەن.
چارەسەر و درمان
چارەسەری بەشانەبوونی دەرەوەیمنداڵدان پێویستی بە تاقیکردنەوەی پیشەیی هەیە. زۆربە جارەکان پزیشکان بەم شێوە درمان دەکەن:
دەرمانە هۆرمۆنیەکان بۆ کەمکردنی هۆرمۆنە کاریگەران
دەرمان بۆ کەمکردنی ئازار
نیشاندان بۆ گۆڕینی ژیانڕێ
مەرجەکان لە کەیسە سەختدا دەکرێت جراحی (نەشتەرگەری) پیشنیار بکرێت بۆ ژێبرینی بافتی زیادە
لەوانەیتر بەهێزترین ڕاهێنان ئەوەیە کە ژنان زانیاری پزیشکی یاسایی و دروست بگرنە دەست و ھەموو نیشانەکان بڵاون بکەنەوە بۆ پزیشک. لەوانەی پزیشکانی تایبەتی ئەم بوارە، دوکتۆرگیان باسی ئەوە دەکات کە دروستترین ڕاهێنانی چارەسەر بریتییە لە کۆکردنەوەی تاقیکردنەوەی هۆرمۆن، هەڵسوکەوتی ژیان، و کەمکردنی تێکچوونە درێژخایەن.
کورتە کۆتایی
بەشانەبوونی دەرەوەیمنداڵدان نەخۆشییەکی هەستیار و زۆرجار نادیارە، کە پێویستە ژنان نیشانەکان بە تەواوی بزانن و پزیشک بگات. هەر زوو چارەسەر دەکرێت، ئەوا ئەو ژنانە بە باشترین شیاوی زیندوونی گەیشتن.